ដោយ Kenneth T. So
បកប្រែសម្រួលពីភាសាអង់គ្លេសដោយទី
ធាវី
លើទឹកដីកម្ពុជាដ៏តូចតែសម្បូរដោយសម្បត្តិធម្មជាតិ
ព្រះបាទព្រះនរោមត្តម សីហនុវរ្ម័នគឺជាព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រដ៏តូចមួយនេះ។
ទ្រង់គឺជាតួអង្គអ្នកនយោបាយដ៏ឆ្លាតវាងវៃមួយព្រះអង្គក្នុងចំណោមអ្នកនយោបាយសំខាន់ៗរបស់ពិភពលោក។
ព្រះករុណាព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបវរព្រះបីតាដែលកូនចៅជំនាន់មុនៗគោរពថ្វាយហៅព្រះអង្គថា
សម្តេចឪ ហើយកូនចៅជំនាន់ក្រោយនេះ ហៅថាសម្តេចតា ទ្រង់បានយាងសោយទិវង្គតនៅថ្ងៃទី១៥
ខែតុលា ឆ្នាំ២០១២ ដែលនៅសល់តែ១៦ ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះដែលជាថ្ងៃចំរើនព្រះជន្មគម្រប់៩០ព្រះវស្សារបស់ព្រះអង្គ។
ព្រះអង្គគឺជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរចុងក្រោយដែលកិត្តស័ព្ទដ៏ឧត្តុងឧត្តមនេះធ្លាប់គេថ្វាយតែព្រះមហាក្សត្រនាសម័យអង្គរផ្តើមដោយរាជព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២។
ដោយព្រះបវរបីតា ព្រះបាទ
នរោត្តម សីហនុវរ្ម័ន ទ្រង់ជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរចុងក្រោយ វាស័ក្តិសមបំផុតដោយនិយាយអំពីទស្សនាការរបស់ព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះហើយទសន្សនាការនេះមានប្រភពដើមនិងយកចេញមកតាមរបៀបណា។
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ទ្រង់បានតាំងរាជដំណាក់នៅឥន្ទ្របុរៈ
ក្រោយពីព្រះអង្គវិលពីជ្វាវិញ។ នៅគ្រានោះ ប្រទេសនេះពុំទាន់មានការគ្រប់គ្រងល្អនៅឡើយទេ។
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ទ្រង់បានបង្គាប់ឧបរាជរបស់ព្រះអង្គឈ្មោះ Prithivinarendra ធ្វើយ៉ាងអោយប្រទេសនេះមានសុខសន្តិភាព។
បរោហិតរបស់ព្រះអង្គ ឈ្មោះ Sivakaivalya
និង Sivavinduka ជាប្អូនប្រុសគាត់ ក៏បានចូលរួមក្នុងបេសកកម្មនេះដែរ។
ពួកគេបានទប់ទល់និងបង្ក្រាបសត្រូវគ្រប់ប្រភេទ ដោយជោគជ័យហើយបានបង្កើតជាភូមិស្រុកក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកគេដោយសំដែងការកោតសសើរថ្វាយចំពោះព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២។
ក្រោយពីទទួលបានជោគជ័យក្នុងគោលដៅលើកទី១របស់ព្រះអង្គ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២បានបន្តរុករកទីតាំងសមរម្យនិងសុវត្ថភាពបន្ថែមទៀតសំរាប់រាជធានីរបស់ព្រះអង្គ។
ព្រះអង្គក៏បានប្តូរទៅ ហរិហរៈលៃយ៍
(Hariharalaya)
ដែលគេស្គាល់ថាស្ថិននៅក្នុងស្រុករលោះ ចំងាយប្រហែល១៥គីឡូវម៉ែត្រ
ទិសអាគ្នេយ៍នៃទឹកដីសៀមរាបបច្ចុប្បន្ន។ ក្រោយពីព្រះអង្គបានតាំងនៅទីនោះអស់មួយរយៈមក
ព្រះអង្គក៏សម្រេចព្រះទ័យប្តូរម្តងទៀតមកនៅអមរិន្ទ្របុរៈ (Amarendrapura) ដែលមានទីតាំងនៅអង្គរធំបច្ចុប្បន្នក្បែរបារាយខាងលិច។
ជាថ្មីម្តងទៀត ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ទ្រង់មិនសប្បាយហរទ័យនឹងអមរិន្ទ្របុរៈ (Amarendrapura) ទេ ពីព្រោះព្រះអង្គហាក់បីដូចជាទតឃើញទីតាំងដែលព្រះអង្គអាចមានសញ្ញាសេរីភាពពីនឹមគ្រប់គ្រងរបស់ជ្វា។ទ្រង់ហាក់បីដូចជារកឃើញកន្លែងដែលសមរម្យតាមតម្រូវការព្រះអង្គ។
ព្រះអង្គក៏បានបង្កើតរាជធានីនៅភ្នំមហន្ទ្រ (ភ្នំគូលែន)
ដែលព្រះអង្គផ្ទាល់ហៅទីនោះថាជាមហន្ទ្របរវ័ត(Mahendraparvata) ។
ភ្នំគូលែនគឺជាប្រភពទឹកនៃស្ទឹងសៀមរាប។ ដើម្បីអោយព្រះអង្គមានសេរីភាពពីជ្វាទៅបាន
ទ្រងក៏អំពាវនាវអ្នកកាន់លិទ្ធិព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ឈ្មោះហិរនិយៈឌមៈ(Hiranyadama)ពីខេត្តម្លូព្រៃ (Janapada )។ ហិរនិយៈឌមៈ (Hiranyadama)មានជំនាញ រៀបចំពិធីសិល៍វេទគឺតម្រូវអោយកម្ពុជាមានសេរីភាពពីជ្វា
និងបង្កើតអោយព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ក្លាយជាក្សត្រគ្រប់គ្រង់ដោយព្រះអង្គឯង។
ពីធីបុណ្យនេះនឹងលើកថ្វាយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ធ្វើជាស្តេចចក្រវរ្តិន៑ (Chakravatin) ដែលមានន័យថាទ្រង់គឺជាបរមក្សត្រដែលមានបុណ្យអំណាចដ៏ពន្លឹក មានចក្រកើតសម្រាប់បុណ្យ, អាចត្រាស់ប្រើចក្រនោះឲ្យប្រព្រឹត្តទៅគ្រប់ទីតំបន់បានតាមត្រូវការ ឥតមានទើសទាក់, ទ្រង់មានឥទ្ធានុភាពច្រើនជាអនេក, ជាម្ចាស់លើទ្វីបក្នុងពិភពលោក, ទ្រង់ប្រព្រឹត្តសុចរិតធម៌ និងទសពិធរាជធម៌ ខ្ជាប់ខ្ជួនមិនមានល្អៀង ហើយអាចប្រដៅពួកមនុស្សឲ្យប្រព្រឹត្តល្អបាន។ ចក្រវរ្តិន៑មានន័យត្រង់ៗថា
ជា”អ្នកគ្រប់គ្រងចក្រ” ក្នុងន័យថា
កង់ដែលកំពុងវិលគ្មានអ្នកណាម្នាក់អាចមកបង្អាក់ និងរេរាំងបានឡើយ។
ពិធីនេះបានប្រារពធ្វើនៅលើភ្នំ មហន្ទ្រ (Mount Mahendra) នៅឆ្នាំ៨០២។ ហិរនិយៈឌមៈ (Hiranyadama)បានបង្រៀន Sivakaivalya និង បរោហិត
របស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ដើម្បីប្រារពរាជពិធី ឈ្មោះ Devaraja។ អក្សរចារិក Sdok Kak Thom បញ្ជាក់នូវ៤សាស្ត្រាវេទបន្តបន្ទាប់មាន Siraccheda,
Vinasikha, Sammoha,និង Nayottora ដើម្បីប្រារពធ្វើបានក្នុងរាជពិធីនេះ។
ពួកគេបានតំណាងធ្វើជាព្រះសិវៈរយៈពេលបួនខែ។ សាស្ត្រាដំបូងគឺ Siraccheda ជានិមត្តិរូបសំខាន់បំផុត។ ពិធីនេះបានអំពាវនាវរកអ្នកសំដែងជាអ្នកកាត់ករូបស្តេច
Sailendra ដើម្បីអោយកម្ពុជាមានសេរីភាពពីការបង្ក្រាបនៃពួកជ្វា។
ពិធីវេទនេះគឺជានិមិត្តសញ្ញាផ្តល់អំណាចបារមីអោយទៅព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ដើម្បីផ្ញើរសារដល់ពួកជ្វាក៏ដូចជាសត្រូវផ្សេងទៀតដែលបង្ហាញថាព្រះអង្គគឺជាស្តេចគ្រប់គ្រងភពផែនដីហើយគ្មានអ្នកណាម្នាក់ទៀតខ្លាំងជាងព្រះអង្គឡើយ។
វាគឺជាសារប្រកាសពីឯករាជ្យភាពដាច់ចេញពីជ្វាដែលធ្វើឡើងដោយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២។
មានតែ
Sivakaivalya និងកូនចៅរបស់ព្រះអង្គទេ ទើបអនុញ្ញាតិអោយប្រារពពិធីវេទដែលបង្រៀនដោយ
Hiranyadama នេះ។
វាទំនងដែលថាព្រះបាទជ័យវរ្ម័នបានបង្កើតរាជដំណាក់របស់ព្រះអង្គលើភ្នំមហន្ទ្រ (Mount Mahendra) ដើម្បីតែរៀបចំពិធីវេទនេះប៉ុណ្ណោះ។
ទីតាំងលើភ្នំមហន្ទ្រ (Mount
Mahendra) នេះ
អាចត្រូវធ្វើអ្វីៗទៀតជានិមិត្តរូបក្រៅពីនេះ។ ជម្រើសរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នដែលជ្រើសរើសយក
ភ្នំមហន្ទ្រ (Mount
Mahendra)ក៏អាចជានិមិត្តរូបសំដៅលើ”ស្តេចបព៌ត”ដែលតាំងពីបុរាណកាលរៀងមកត្រូវបានគេកំណត់សំដៅស្តេចហ្វូណន។
ក្រោយពីតាំងលំនៅអស់មួយរយៈយូរនៅលើភ្នំ មហន្ទ្រ (Mount Mahendra) នេះ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ទ្រង់មានព្រះតម្រិះឃើញថាទីតាំងនេះមិនមានយុទ្ធសាស្ត្រល្អការពារការឈ្លានពានពីសំណាក់ពួកជ្វា
ឬពួកលុកលុយមួយចំនួនទៀតដែលជាសត្រូវរបស់ព្រះអង្គនោះទេ។ ទ្រង់អាចទប់ស្កាត់សត្រូវរបស់ទ្រង់បានតែមួយរយៈប៉ុន្តែមិនបានយូរអង្វែងឡើយ។
ការតាំងលំនៅលើភ្នំមហន្ទ្រ (Mount Mahendra) ពីចំណុចឈរជើង នឹងគ្រោះថ្នាក់ដល់ព្រះសង្ខារខ្លួនឯង។
ទីបំផុតព្រះអង្គក៏បានសម្រេចព្រះទ័យចុះមកតាំងលំនៅនិង បង្កើតរាជធានីរបស់ព្រះអង្គឡើងវិញនៅ
ហរិហរៈលៃយ៍ (Hariharalaya) ដោយហេតុផលផ្អែកលើភស្តុភា។ ការតាំងលំនៅរបស់ព្រះអង្គនៅ
ហរិហរៈលៃយ៍ (Hariharalaya) នេះ នឹងអាចអោយព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ដីមានជីវជាតិផង
និងអាចប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិនៃមហាបឹងផងហើយអាចអោយព្រះអង្គដឹងជាមុនផងដែរអំពីការវាយប្រហារណាមួយពីសត្រូវដោយមិនបាច់ដាក់អង្គប់
និងអន្ទាក់ (រណ្តៅចម្រូង) ដូចដែលព្រះអង្គតាំងនៅលើភ្នំមហន្ទ្រ (Mount Mahendra)នោះឡើយ។
ខុសពីព្រះមហាក្សត្រមុនៗ
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២មានខ្សែលោហិតផ្សេងមួយទៀតពីរាជវង្សព្រះសូរ្យ( Solar Dynasty)ដែលបានបង្កើតដោយព្រះបាទ សម្បូរវរ្ម័ន
(Sambhuvarman) នៅ សត្តវត្យរ៍ទី៦ ក្នុង រាជកាលព្រះបាទ
ជ័យវរ្ម័នទី១។ អំឡុងពេលនោះហ្វូណនបានបាត់ព្រះកាយ
ហើយចេនឡាបានចូលជាឧបសម្ព័ន្ធហើយដែរ។ រាជវង្សសូរ្យនៃសម្បូរបុរៈ
ដែលបានបង្កើតថ្មីបានបែកបាក់ពីរាជវង្សព្រះសូរ្យដើម
ហើយទៅតាំងលំនៅនៅម្តុំស្រុកសំបូរខេត្តក្រចេះ។ ព្រះអង្គត្រូវបានថ្វាយជា”អាណាព្យាបាលកិត្តិយសរបស់ជនជាតិសូរ្យឈ្មោះ
ស្រីកម្ពុ
(Sri Kambu) ។ គេជឿថាព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២គឺជាមនុស្សបានចិញ្ចឹមឈ្មោះថាកម្ពុជនោះ
ហើយបានតភ្ជាប់វាជាមួយស្ថាបនិកររាជវង្សសូរ្យ។ ស្ថិតនៅក្រោមរាជកាលរបស់ព្រះអង្គ
ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី២ទ្រង់បានបង្ហាញទស្សនាការនៃព្រះមហាក្សក្រដែលធ្វើពិធីវេទ Devaraja ថាជាព្រះមហាក្សត្រនៃភពផែនដីដោយយោងតាម Georges Maspero ។ ព្រះអង្គទ្រង់បានរៀបពិធីព្រះខ័នរាជ
(ដាវប្រសិទ្ធ) ដែលត្រូវប្រើប្រាស់សំរាប់ឧទ្ទិសអោយភាពស័កសិទ្ធឬឧទ្ទិសដល់ព្រះអាទិទេព
នៃព្រះមហាក្សត្រថ្មីខណៈព្រះអង្គឡើងគ្រងរាជបាល្ល័ង។ ព្រះអង្គទ្រង់បានបង្កើតមុខងារ
បរោហិត (Chief
Priest) ដើម្បីស្នងព្រះអង្គនិងលើកឋានៈឡើងក្លាយជាតំណែងសំខាន់បំផុតក្នុងការបំរើព្រះមហាក្សត្រ។
ព្រះករុណាព្រះមហាក្សត្រ
ព្រះបវរបីតា ព្រះនរោត្តមសីហនុវរ្ម័ន ទ្រង់គឺជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរចុងក្រោយបានឡើងសាយរាជបាល្ល័ងដោយធ្វើតាមពិធីវេទ
Devaraja ដែលពិធីនេះបានចាប់ផ្តើម តាំងពីរាជកាលព្រះបាទ
ជ័យវរ្ម័នទី២ដ៏យូរលុងមកហើយ។ ព្រះឦសូរភ័ត
និង មេសាសនាព្រាហ្មណ៍ ដែលប្រារពពិធីនេះគឺជាកូនចៅខ្សែស្រឡាយនៃ បរោហិតជំនាន់អង្គរ។
ព្រះបវរព្រះបីតា ព្រះនរោត្តមសីហនុ ទ្រង់ជាខ្សែរលោហិតកូនចៅរបស់ស្តេច និព្វានបាត (King Nippean Bat) (ឆ្នាំ១៤០៥-១៤០៩) ។ ទ្រង់បានយាងត្រលប់ធ្វើតាមគ្រប់មធ្យោបាយដូចព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២(ឆ្នាំ១៨០២-១៨៥០)។ ខ្សែជីវិតរបស់ព្រះករុណាព្រះបីតា ព្រះបាទ
នរោត្តមសីហនុ ពោរពេញដោយក្តីស្រលាញ់ សោកនាដកម្ម និងការរំដោះទុក្ខ ដែលមើលទៅហាក់ដូចជាល្អប្រសើរជាងទៅនឹងគ្រប់ការសំដែងរឿងល្ខោនដែលជាស្នាដៃនិពន្ធរបស់លោក
សាកេស្ពែរ (Shakespeare) ទៅទៀត។
ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តមសីហនុ
ទ្រង់ត្រូវបានអោយឡើងគ្រង់រាជបាល្ល័ងនៅថ្ងៃទី២៥ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៤១ ដោយ លោក Admiral Jean Decoux ជាអគ្គទេសាភិបាលបារាំង ឥណ្ឌូចិន របស់រដ្ឋាភិបាល
Vichy ។ បារាំងមើលឃើញថា ទ្រង់មានវ័យក្មេងខ្ចីព្រះជន្ម១៨ព្រះវស្សាជាក្មេងម្នាក់ដែលពួកគេអាចចាត់ចែងក្រោមអំណាចគ្រប់គ្រងអាណានិគមរបស់គេ។
ខណៈដែលព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សីហនុ បានក្លាយជាព្រះមហាក្សត្រ
ព្រិត្តិការណ៍ពិភពលោកស្ថិតក្នុងភាពចលាចល ហើយសង្គ្រាមលោកលើកទី២បានចាប់ផ្តើម។
មិនខុសគ្នាទៅនឹងព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ក្នុងគ្រាអតីតកាលនោះទេ ព្រះមហាក្សត្រ
ព្រះបាទសម្តេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ ទ្រង់បានប្រកាសឯករាជ្យភាព
ពីប្រទេសបារាំងនៅថ្ងៃទី១៣ ខែមិនា ឆ្នាំ១៩៤៥ ប៉ុន្តែវាមានជីវិតដ៏ខ្លីប៉ុណ្ណោះព្រោះថាក្រោយសង្គ្រាមនោះបានបញ្ចប់
បារាំងក៏បានត្រលប់មកគ្រប់គ្រងលើប្រទេសកម្ពុជាម្តងទៀត។ កម្ពុជាគ្រានោះ
គឺជាប្រទេសមានបទពិសោធន៍ក្មេងខ្ចីនៅឡើយក្នុងការទទួលយកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
ប្រទេសកម្ពុជាបានអត់ធ្មត់ដើម្បីទទួលបានឯករាជ្យភាពពេញលេញពីបារាំង។
ជាថ្មីម្តងទៀត ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ ទ្រង់បានសម្រេចព្រះទ័យនៅខែមិនាឆ្នាំ១៩៥៣
ដើម្បីយាងទៅកាន់ប្រទេសបារាំងហើយបានស្នើរសុំ លោក Vincent Auriol
ជាប្រធានធិបតីបារាំងអោយប្រគល់ឯករាជ្យពេញលេងដល់កម្ពុជា។ រដ្ឋាភិបាលបារាំងបែរត្រចៀកធ្វើថ្លង់ចំពោះការទាមទារពីព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទសីហនុ
ហើយ គម្រាមព្រះអង្គថានឹងជំនួសព្រះមហាក្សត្រថ្មីបើសិនទ្រង់នៅតែបន្តចេតនាមានព្រះទ័យមិនចង់សហការ។
ក្រោយពីបារាំង បានបដិសេដចំពោះការទាមទាររបស់ព្រះមហាក្សត្រនរោត្តម សីហនុ លើឯករាជ្យ
ខ្មែរ ព្រះអង្គបានសម្រេចព្រះទ័យកើនកម្លាំងខ្មែរតស៊ូ ប្រឆាំងបារាំងលើឆាកអន្តរជាតិ។
ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទសម្តេច ព្រះ នរោត្តម សីហនុ ទ្រង់សម្រចព្រះទ័យក្នុងភាពហានិភ័យប្រថុយប្រថានពីអនាគតព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជារបស់ទ្រង់តាមរយៈការធ្វើយុទ្ធនាការប្រឆាំងនឹងបារាំងនេះ។
កិច្ចប្រជុំជាមួយរដ្ឋាភិបាលបារាំងត្រូវបរាជ័យ។ ដូចនេះជំនួសអោយការយាងត្រលប់ពីប្រទេសបារាំងផ្ពោះមកប្រទេសកំណើត
ព្រះមហាក្សត្រទ្រង់មានព្រះទ័យវៃឆ្លាតបានសម្រេចចូលប្រឡូកក្នុងឆាកនយោបាយដោយឈប់ការផ្សព្វផ្សាយពីការ”ទាមទារឯករាជ្យរបស់ព្រះអង្គ”ក្នុង សហរដ្ឋអាមេរិក កាណាដា និងជប៉ុន។ វាគឺជាចលនាដ៏មុះមុតធ្វើឡើងដោយព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះ
ពីព្រោះរាជសកម្មភាពរបស់ទ្រង់ អាចបង្កអោយបារាំងប្តូរជំនួសព្រះអង្គដោយព្រះអង្គម្ចាស់ផ្សេងទៀត។
ដើម្បីដាក់បារាំងអោយនៅជ្រុងម្ខាង ព្រះអង្គបានប្រកាសក្នុងខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៥៣ ថាព្រះអង្គនឹងនិទេសព្រះកាយទៅប្រទេសថៃនឹងមិនត្រលប់មកភ្នំពេញទេលុះណាតែបារាំងព្រមប្រគល់ឯករាជ្យពេញលេញដល់កម្ពុជា។
រដ្ឋាភិបាលថៃមិនបានសហការជាមួយទ្រង់ និងមិនស្វាគមការស្នាក់ព្រះកាយរបស់ព្រះអង្គនៅទីក្រុងបាកក។
ដោយសារទ្រង់មិនត្រូវស្វាគមនៅប្រទេសថៃ ព្រះអង្គបានសម្រេចបង្កើតបញ្ជាការដ្ឋានស្វ័យយ័តនៅតំបន់សៀមរាប។
គ្រានោះទំនាក់ទំនងរវាងព្រះហាក្សត្រព្រះនរោត្តម សីហនុ និងសេនាប្រមុខ
លន់ណុល ត្រូវបង្កើតឡើង។ លោក លន់ ណុល គឺជាមេបញ្ជាការនៅមូលដ្ឋានស្វ័យយ័តនៃតំបន់សៀមរាបដែលបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩
ដោយមានការយល់ព្រមពីបារាំង។ ទីបំផុតនៅថ្ងៃទី៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៣ បារាំងប្រកាសថាពួករួចរាល់ហើយដើម្បីធ្វើការពិភាក្សាពីស្ថានការណ៍ឯករាជ្យពេញលេញអោយកម្ពុជា។
ព្រះមហាក្សត្រ ទ្រង់មានលក្ខខណ្ឌផ្ទាល់ព្រះអង្គដែលទាមទារការគ្រប់គ្រងកម្ពុជាទាំងស្រុងក្នុងលក្ខខណ្ឌសំខាន់៤
គឺ ផ្នែកការពារជាតិ នគរបាល តុលាការ និង
ហេរញ្ញវត្ថុ ។ បារាំងបានយល់ព្រមចំពោះការទាមទារនេះ ហើយព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទនរោត្តម
សីហនុបានយាងត្រលប់មកភ្នំពេញវិញជាមួយភាពជោគជ័យដ៏អស្ចារ្យរបស់ទ្រង់។
ថ្ងៃបុណ្យឯករាជ្យរបស់ខ្មែរត្រូវបានប្រកាសធ្វើឡើងនៅថ្ងៃ៩ ខែវិច្ឆកា ឆ្នាំ១៩៥៣។
ដោយទទួលស្គាល់ថាដើម្បីអោយប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានវិបុលភាព ប្រទេសនេះត្រូវធ្វើជាគំរូបន្ទាប់ពីប្រទេស
Switzerland ។ នៅឆ្នាំ១៩៥៤ ក្នុង Geneva ព្រះមហាក្សត្របានប្រកាសជានិមិត្តរូប
ដាក់ប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតនៅអព្យាក្រិត មិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ ។ អំណាចរបស់ព្រះអង្គមិនបានដំណើរការរលូនទេ
ពីព្រោះទ្រង់ត្រូវប្រឈមជាមួយគណបក្សធំពីរគឺគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ និងគណបក្សសេរីនិយម។
ចុងក្រោយ ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទសម្តេច នរោត្តម សីហនុ
ទ្រង់បានដាក់រាជថ្វាយជូនព្រះបីតារបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តមសុរាម្រិត
ដើម្បីអោយទ្រង់អាចចូលប្រលូកក្នុងនយោបាយ ធ្វើផែនការដឹកនាំសំរាប់ប្រទេសកម្ពុជា។
ព្រះអង្គបានក្លាយជាព្រះមហាក្សត្រម្តងទៀត និងធ្វើជាប្រមុខរដ្ឋ។
ព្រះអង្គបានបង្កើតសង្គមរាស្ត្រ និយមនិងគណបក្សប្រជាជននិយមដែលឧទ្ទិសដើម្បីធ្វើអោយកម្ពុជាទាន់សម័យហើយនាំប្រទេសនេះទៅរកវិបុលភាព។
ប្រទេសកម្ពុជាមានសុខសន្តិភាព នឹងមានវិបុលភាពនៅបន្ទាប់ពីទទួលបានឯករាជ្យរបស់ខ្លួនប្រសិនបើគ្មានការជ្រៀតជ្រែកពីប្រទេសដទៃ។
ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានទទួលរង់ការគាបសង្កត់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរពិបាកនឹងគ្រប់គ្រងបាន។ សហរដ្ឋអាមេរិក
បានកំពុងប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងលទ្ធិកុម្មុយនីសដែលបណ្តាលអោយប្រទេសកម្ពុជាជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងសង្គ្រាមវៀតណាមបានធ្វើអោយខូចកិច្ចប្រឹងប្រែងដែលព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម
សីហនុបានស្វះស្វែងអោយប្រទេសនេះមានសន្តិភាព។ ព្រះអង្គម្ចាស់ សីហនុ
ទ្រង់ចង់បានប្រទេសកម្ពុជាគឺជាប្រទេស Switzerland ប្រចាំនៅអាស៊ីនេះ
ប៉ុន្តែមហាអំណាចមានមហិច្ឆតាចង់បានផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន នឹងមិនអនុញ្ញាតិអោយកម្ពុជាទទួលបានសុខសន្តិភាពទេ។
ប្រទេសកម្ពុជាបានឆ្លងកាត់ការលំបាកផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចមួយចំនួនប៉ុន្តែប្រទេសនេះនៅតែទទួលបានសុខសន្តិភាពរហូតដល់មានការផ្តួលរំលំព្រះអង្គម្ចាស់ក្នុងឋានៈជាព្រះមុខរដ្ឋ។
រដ្ឋប្រហារនៅថ្ងៃ១៨ ខែមិនា ឆ្នាំ១៩៧០ ដែលធ្វើឡើងដោយ ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិសេរីមតៈ
និងសេនាប្រមុខ លន់ ណុល មនុស្សដែលព្រះអង្គទុកចិត្តបំផុតនោះ
បានបញ្ចប់របបរាជានិយមរបស់ប្រទេសកម្ពុជាដែលមានជិត២ពាន់ឆ្នាំ។ របបរាជានិយមបានត្រូវជំនួសដោយរដ្ឋាភិបាលសាធារណៈរដ្ឋ។
របបសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរត្រូវបានប្រកាសជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី៩ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧០។
សភាជាតិបានបោះឆ្នោតអោយលោក ចេង ហេង ធ្វើជាប្រធានសភា ហើយលោក លន់ ណុល ធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រី
ហើយព្រះអង្គត្រូវបានកាត់ទោសប្រហារជីវិតដោយកំបាំងមុខ។ ដោយមានការគំរាមពីសំណាក់ប្រទេសចិន
ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តមសី ហនុ បានសម្រេចធ្វើជាប្រមុខរដ្ឋក្នុងសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយក្រុមខ្មែរក្រហម
។ រដ្ឋាភិបាល លន់ ណុលដែលបាននាំប្រទេសកម្ពុជាចូលទៅក្នុងសង្គ្រាមវៀតណាម
បានដួលរលំនៅបន្ទាប់ពីក្រុមកម្មុយនីសខ្មែរក្រហមបានរុលចូលទីក្រុងភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៧
ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ ក្រុមខ្មែរក្រហមនោះបានប្តូរឈ្មោះប្រទេសកម្ពុជាថា
កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ សីហនុត្រូវបានគេចាប់ឃុំ។ ទ្រង់នឹងត្រូវបានគេធ្វើឃាតប្រសិនបើមិនមានការអន្តរគមន៍ជាលក្ខណៈបុគ្គលពីសំណាក់នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន
គឺលោក Zhou
Enlai ដែលប្រាប់ លោក
ខៀវ សំផនថា ព្រះអង្គម្ចាស់ សីហនុ គឺជាខ្សែបណ្តាញរវាងប្រជាជន និងបដិវត្តន៍។
ប្រទេសវៀត ណាមបានឈ្លានពានលុកលុយប្រទេសកម្ពុជានៅថ្ងៃ២៥ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៨
ហើយនៅមុនមួយថ្ងៃនៃការដួលរលំរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្ងៃ៧ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩
យន្តហោះប្រទេសចិនបានមកសង្គ្រោះដឹកយកព្រះអង្គទៅប្រទេសចិន។
ប្រទេសវៀតណាមបានតែងតាំងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថ្មីដោយដាក់ឈ្មោះថា
សាធារណៈរដ្ឋប្រជាមាណិតកម្ពុជា ដោយលោក ហេង សំរិន ធ្វើជាប្រមុខរដ្ឋ។ ជាថ្មីម្តងទៀត
ព្រះអង្គម្ចាស់
នរោត្តមសីហនុបានសម្រេចចង់សម្ព័នភាពជាមួយក្រុមខ្មែរក្រហមជាមនុស្សអាក្រក់នោះដើម្បីរំដោះប្រទេសកម្ពុជាពីនឹមត្រួតត្រាវៀតណាម។
របបហេង សំរិនមានរយៈពេលរហូតដល់ថ្ងៃ២៧ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ១៩៨១។ បន្ទាប់ពីនោះមក លោក ប៉ែន
សុវណ្ណបានឡើងកាន់ដំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មី។ នៅឆ្នាំ១៩៨៩ ពីថ្ងៃទី២៩ ដល់៣០ ខែមេសា
សភាជាតិបានបោះឆ្នោះសម្រេចប្តូរឈ្មោះពី សាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា មកជារដ្ឋកម្ពុជាវិញ
ដើម្បីបង្កើនមុខមាត់សម្របការទទួលយកចូលទៅក្នុងអង្គការសហប្រជាជាតិ។
រយៈពេលនោះប្រទេសវៀតណាមជួបវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដ៏ធ្ងន់ធ្ងរលែងមានជំនួយពីសហភាពសូវៀត
នៅបន្ទាប់ពីសូវៀត បានដួលរលំនៅថ្ងៃទី២៦ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១០៩១។
ប្រទេសវៀតណាមចុងក្រោយបានទទួលយកកិច្ចពិភាក្សាផែនការដកកងទ័ពរបស់ខ្លួនចេញពីប្រទេសកម្ពុជា។
ព្រិត្តិការណ៍នេះជាលទ្ធផលក្នុងសន្និសិទទីក្រុងប៉ារីស ស្តីពីកម្ពុជា
ថ្ងៃទី១ដល់ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១ ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សីហនុ
ត្រូវបានជ្រើសតាំងធ្វើជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជាតិ ជាន់ខ្ពស់។
ព្រះអង្គបានតំណាងអោយប្រទេសកម្ពុជាដែលរួមមានភាគីជំលោះ៤ធំៗ មាន ភាគី ហ្វុនស៊ិនប៉ិច
ដែលទ្រង់ជាស្ថានិក ហើយព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិជាប្រធាន ភាគី
គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយមព្រះពុទ្ធិសាសនាដែលមានលោក ស៊ឺន សានធ្វើជាប្រធាន
ភាគីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដែលលោក ប៉ុល ពតជាមេដឹកនាំ និង ភាគី
សាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ឬរដ្ឋកម្ពុជាដែលលោក ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។
ភាគឺចូលរួមសំខាន់ៗដទៃទៀត គឺ ជាសមាជិកអចិន្តៃយ៍ចំនួន៥របស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខរួមមាន
សហរដ្ឋអាមេរិក សហភាពសូវៀត ចិនបារាំង និងចក្រភពអង់គ្លស។
សមាជិកអាស៊ានចំនួន៦ប្រទេសរួមមាន ប្រទេសប៊្រុយនេ ឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពិន
ស៊ឹងហបុរី និងប្រទេសថៃ។ ប្រទេសយូហ្គោស្លាវី តំណាងអោយប្រទេសមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ
និងប្រទេសមួយចំនួនទៀតរួមមានប្រទេសវៀតណាម ឡាវ ជប៉ុន ឥណ្ឌា អូស្ត្រាលី និងកាណាដា។
នៅចុងបញ្ចាប់នៃសន្និសិទនោះ ដំណោះស្រានយោបាយទូទៅបានចេញជាលទ្ធផលដែលទទួលយកពីគ្រប់ភាគី។
កិច្ចព្រមព្រៀងដែលស្គាល់ថាជាកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនោះត្រូវបានចុះហត្ថលេខានៅថ្ងៃទី២៣
ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១។ ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តមសី ហនុ ទ្រង់ត្រូវបានយាងត្រឡប់ចូល
បង្ហាញជាវិរៈបុរស មកប្រទេសកម្ពុជាវិញ។
ក្រោយពីចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងនោះ
សាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាឬរដ្ឋកម្ពុជាត្រូវបានប្តូរឈ្មោះថាជាគណៈបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពនោះបានអនុញ្ញាតិអោយមានរយៈពេលបណ្តោះអាសន្នដើម្បីធ្វើការបោះឆ្នោតដែលរៀបចំឡើងដោយអង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងប្រទេសកម្ពុជារយៈពេល២ឆ្នាំ។
ភ្លាមនោះដែរ លើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពបានចុះហត្ថលេខាដោយបួនគណបក្ស ក្រុមបេសកកម្មតំបូងរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា(UNAMIC)ត្រូវបានបង្កើតឡើង។បេសកកម្មនោះគឺដើម្បីជួយអោយពហុបក្សកម្ពុជារក្សាបាននូវការឈប់បាញ់គ្នានៅកំឡុងរយៈពេលមុនការបង្កើតឡើងនូវអជ្ញាធរបណ្តោះអាសន្នអង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជាហៅកាត់ថាអ៊ុនតាក់
(UNTAC)។ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិនា ឆ្នាំ១៩៩២
អ៊ុនតាក់ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយទទួលយកក្រុមបេសកកម្មតំបូងរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា(UNAMIC) ដើម្បីប្រតិបត្តិការងារ។
ការបោះឆ្នោតជាតិមួយបានធ្វើឡើងនៅខែកក្កដាឆ្នាំ១៩៩៣ក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់អ៊ុនតាក់។
ភាគីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់លោកប៉ុល ពល បានបដិសេចូលរួមការបោះឆ្នោត។
គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចបានឈ្នះសំឡេងសន្លឹកឆ្នោតភាគច្រើន ប៉ុន្តែ លោក ហ៊ុន សែន
នៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានបដិសេដមិនទទួលយកលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតហើយបានគម្រាមធ្វើសង្គ្រាមស៊ីលវិល។
អ៊ុនតាក់បានបន្ទន់តាមការទាមទាររបស់លោក ហ៊ុន សែន ដោយបានចែកអំណាចជាមួយហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច។
ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមរណឫទ្ធិត្រូវបានជ្រើសតាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទី១។
ក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ព្រះអង្គម្ចាស់រណឫទ្ធិបានចែកអំណាចអោយទៅលោក ហ៊ុន សែន
ធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទី២។ របបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅកម្ពុជានៅថ្ងៃទី២៤
ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៣ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម
សីហនុត្រូវបានឡើងគ្រងរាជជាព្រះមហាក្សត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជាជាថ្មី។ មាត្រាទី៧
នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបញ្ជាក់ថា”ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជានឹងឡើងសោយរាជ្យប៉ុន្តែមិនមានអំណាចទេ។
ព្រះមហាក្សត្រនឹងធ្វើជាប្រមុខរដ្ឋអស់មួយជីវិត។ ព្រះមហាក្សត្រគ្មានអ្នកណាអាចរំលោភបំពានបានឡើយ”។ អ៊ុនតាក់បានបញ្ចប់អណត្តិរបស់ខ្លួននៅខែកញ្ញា
ឆ្នាំ១៩៩៣ បន្ទាប់ពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញសំរាប់កម្ពុជាត្រូវបានប្រកាស។ មួយរំពេចនោះ
ការចែកអំណាចគ្នារវាងព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ និងលោក ហ៊ុនសែន
មិនបានរលូនឡើយ។ ទីបំផុតលោកហ៊ុនសែន ទាញព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមរណឫទ្ធិដោយល្បិចហើយបានបណ្តេញព្រះអង្គម្ចាស់រណឫទ្ធិចេញពីអំណាច។
ដោយសារតែព្រះសុខភាពខ្សោយ ព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទ នរោត្តមសីហនុ បានដាក់រាជនៅថ្ងៃទី៧
ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៤។ មួយសប្តាហ៍ក្រោយមក នៅថ្ងៃទី១៤ តុលា ឆ្នាំ២០០៤
ក្រុមប្រឹក្សារាជបាល្ល័ង បានបោះឆ្នោះជាឯកច្ឆ័នជ្រើសរើសព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម
សីហមុនី ដែលជាបុត្រច្បងរបស់ព្រះបាទសម្តេចនរោត្តមសីហនុ និងមហាក្សត្រី
នរោត្តមមុនីនាថសីហនុ ធ្វើជាព្រះមហាក្សត្រថ្មី។
ក្រោយពីដាក់រាជ្យរបស់ព្រះមហាក្សត្រ
សភាជាតិបោះឆ្នោតជាឯកច្ឆ័នថ្វាយព្រះមហាក្សត្រព្រះបវរព្រះបីតា ព្រះនរោត្តមសីហនុវរ្ម័ន
ថាជាវិរៈក្សត្រដ៏អស្ចារ្យ ជាបីឯករាជ្យ បូរណភាពទឹកដី និងការផ្សះផ្សារជាតិ។
ដំណើរ
ឆ្លងកាត់ជីវិតរបស់ព្រះបាទនរោមត្តមសីហនុវរ្ម័នគឺដូចទៅនឹងរឿងល្ខោនជីវិតលោកសាកេស្ពែរ។
ព្រះអង្គធ្លាប់បានឡើងទៅលើភ្នំខ្ពស់ ហើយចុះទៅក្នុងជ្រលងភ្នំដ៏សែនជ្រៅ។
ព្រះអង្គធ្លាប់ចាញ់បោកមនុស្សដែលព្រះអង្គទុកចិត្តបំផុត។ ព្រះអង្គធ្លាប់ស្មោះស្មគ្រមានភក្តីភាពជាមួយមិត្តភក្តិ
ប៉ុន្តែព្រះអង្គមិនដែលបានបោះបង់ចោលការតស៊ូដើម្បីប្រទេស និងប្រជាជនរបស់ព្រះអង្គឡើយ។
ក្នុងនាមព្រះអង្គផ្ទាល់ ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុវរ្ម័នបានសសេរថា" ខ្ញុំមានបទពិសោធន៍ច្រើន បានឈ្នះអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង
បានបាត់បង់អ្វីៗក៏ច្រើនដែរ ខ្ញុំយល់ខុស
ខ្ញុំសម្លឹងលឿនពេក ខ្ញុំមើលមិនឃើញកាំបិតស្នៀតចាក់នៅក្រោយខ្ញុំឡើយ
គេធ្វើអោយខ្ញុំមានកំហុស ខ្ញុំជារឿយៗកហុកគេ ហើយខ្ញុំក៏បានប្រាប់នូវការពិតជាច្រើន តែការពិតនោះ ច្រើនពេក។”
ក្នុងឱកាសលាគ្នាចុងក្រោយ
សម្តេចឪជាទីស្រលាញ់ ព្រះមហាក្សត្រព្រះបវរព្រះបីតា ព្រះបាទ នរោត្តសីហនុវរ្ម័ន
ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរចុងក្រោយរបស់យើងនេះ សូមអោយព្រះកុរណាព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទ យាងទៅកាន់ទីសំរាកសើយសុគតិភពនិងបានជួបជុំនូវគ្រប់អតីតវិរៈបុរសខ្មែរកុំបីឃ្លាងឃ្លាតឡើយ។
