អាថ៌កំបាំងនៃអ្នកចម្បាំងក្នុងរឿងព្រេងនិទានខ្មែរៈ
ការសិក្សាតាមរយៈបុរាណវិទ្យា
ដោយ Kent Davis
ប្រែសម្រួលពីភាសាអង់គ្លេសដោយ ទី ធាវី
កោះកេរ,កម្ពុជាៈថ្មីៗនេះព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានទាមទាអោយរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកជួយ
បញ្ឈប់នូវសកម្មភាពដាក់លក់ចម្លាក់ថ្មបុរាណខ្មែរ ក្នុងតម្លៃរាប់ស៊ឹបលានដុល្លានៅសារមន្ទីរ
Sotheby។ នេះបើតាមសារព៌តមាន
ញូយ៉កថាមបានចេញផ្សាយអត្ថបទមួយដាក់ចំណងជើង”រួបចម្លាក់មេទ័ពក្នុងរឿងព្រេងបុរាណដែលគេរឹបអូសបានស្ថិតក្នុងជម្លោះសិល្បៈសាកល”ខណៈប្រទេសកម្ពុជាបានស្វះស្វែងរកការជួយក្នុងការនាំចម្លាក់ខ្មែរដែលមានអាយុរាប់ពាន់ឆ្នាំនេះត្រឡប់មកប្រទេសខ្លួនវិញ។
ការស៊ើបអង្កេតរបស់ពួកគេបញ្ចេញអោយដឹងថា
បញ្ហាផ្លូវច្បាប់និងភាពត្រឹមត្រូវជុំវិញភាពជាម្ចាស់
និងការដាក់លក់សិល្បៈបុរាណពិតជាមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញ។ ក្នុងករណីនេះ មានតែអ្នកប្រមូលទិញសិល្បៈដែលមានចិត្តសប្បុរសទេទើបអាចផ្តល់ជាដំណោះស្រាយវិជ្ជមានបាន។
បើពុំនោះនឹងប្រៀបដូចជាខ្សែភាពយន្តរឿង
Indiana Jones រឿងពិតនៃ រតនសម្បត្តិដែលបាត់បង់នេះបានផ្តើមមានពន្លឺតាមរយៈការសិក្សាបែបបុរាណវិទ្យានៅកណ្តាលព្រៃដ៏សែនឆ្ងាយនៃតំបន់អាស៊ីនៃភពផែនដីនេះ។
អាថ៌កំបាំងការបាត់បង់ចម្លាក់មេទ័ពនៅប្រាសាទកោះកេរ
កាលពីមួយពាន់ឆ្នាំមុន
អាណាចក្រខ្មែរបានគ្រប់គ្រងដែនដីអាស៊ីអាគ្នេយ៍បច្ចុប្បន្នពីរាជធានីអង្គររបស់ខ្លួន។
រយៈពេលនោះ ទាំងផ្នែកសិល្បៈ និងស្ថាបត្យកម្មមានការរីកចំរើនយ៉ាងខ្លាំង។
ប្រជាជនបានសាងសង់ប្រាសាទ និងចម្លាក់ថ្មល្អឯកជាច្រើនកន្លែងសម្រាប់មនុស្សជាតិ។ ប៉ុន្តែ
អរិយធ៌មទាំងនោះពុំបានរកឃើញក្នុងសំណេរសិលាចារិកណាមួយឡើយ។ ដោយចាំបាច់ ក្រុមបុរាណវិទូមិនមានជម្រើអ្វីក្រៅពីប្រមូលផ្តុំប្រវត្តិរឿងនៃប្រជាជនខ្មែរតាមចម្លាក់ថ្មមួយទៅមួយទៅនោះទេ។
ដើមសតវត្យទី១០ (មូលហេតុនេះពុំទាន់បង្ហាញច្បាស់នៅឡើយ)
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៤(King Jayavarman IV) និងបុត្រារបស់ព្រះអង្គ ហសៈវរ្ម័នទី២( Harsavarman
II) ទ្រង់បានប្តូររាជនានីអាណាចក្រចេញទៅកាន់តំបន់ខ្ពងរាបទិសឦសានដាច់ស្រយ៉ាលចម្ងាយ១០០គីឡូម៉ែត្រពីរាជធានីអង្គរ។
ពួកគេបានសាងសង់រាជធានីកោះកេរនៅទីនោះ ។ បរិវេណប្រាសាទថ្មី និងទីសក្ការៈបូជាដ៏ធំ
គឺជាកន្លែងពួកគេគ្រងរាជ្យអស់រយៈពេល១៦ឆ្នាំ (ពីឆ្នាំ៩២៨ ដល់ឆ្នាំ
៩៤៤នៃគ្រឹសសករាជ)។ ដូចគ្នាទៅនឹងគ្រប់មហារាជធានីខ្មែរមុនៗផងដែរ កោះកេរ ចុងក្រោយ ត្រូវបានគេបោះបង់ចោល
និងកប់បាត់ក្នុងព្រៃប្រឹក្សា។ អរិយធ៌មខ្មែរនេះបានត្រូវរកឃើញឡើងវិញដោយជនជាតិមកពីប្រទេសលោកខាងលិចប៉ុន្តែពុំបានផ្តើមធ្វើការស្រាវជ្រាវទេ
លុះដល់ពាក់កណ្តាលសតវត្យទី១៩ទើបអ្នកស្រាវជ្រាវជាតិបារាំងបានមកដល់ជាលើកទី២ហើយក៏ផ្តើមការស្រាវជ្រាវ។
ក្នុងឆ្នាំ២០០៧ អ្នកភិរក្សថ្មសិលា លោក Simon
Warrack ធ្វើការអោយគម្រោងអាល្លឺម៉ងសម្រាប់ការអភិរក្សអប្សរានៃអង្គការវិទ្យាសាស្ត្របានដំណើរការជាង១ទសវត្យជុសជុលផ្នែកពុកផុយនៅប្រាសាទអង្គរវត្ត។
ក្នុងខែឧសភា លោក Warrack
ក៏បានធ្វើដំណើរទៅកាន់តំបន់ប្រាសាទកោះកេរដើម្បីស្វែងយល់លើតម្រូវការអនាគតអភិរក្សនៅទីនោះ។
លោក Warrack
បានសំគាល់ឃើញមានគ្រឺះជើងទម្រចម្លាក់២ខុសប្លែកនៅកំពែងទី១នៃប្រាសាទចិននៅកោះកេរនោះ។
នៅទីនោះក្បែរគោលបុរៈច្រកចូលខាងលិច លោកបានឃើញជើងនៃចម្លាក់ពីរត្រូវគេផ្តាច់យករូបចម្លាក់ចេញ។
ប៉ុន្តែគ្រានោះ ចម្លាក់ដែលឈរនោះមិនដឹងទៅដល់ទីណាទេ។
អាថ៌កំបាំងនេះបានធ្វើអោយលោកគិត។
ចម្លាក់ថ្ម និងចំនុចបាក់បែកពិតជាមានទំនាក់ទំនងគ្នា
ចេញពីការស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំ
ចំណាត់ក្រុមទេវតានៅប្រាសាទអង្គរវត្ត
ខ្ញុំអាចបញ្ជាក់បានថាមូលដ្ឋានការងារជាទូទៅមានអាកាសធាតុក្តៅ ស្មុគស្មាញ និងលំបាក។
ការវិភាគឃើញនេះ បានកើតឡើងខណៈពិនិត្យមើលរូបថតចាស់ៗកាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុនឬទើបបានថតនៅប៉ុន្មានសប្តាហ៍មុន
ពីតំបន់ដាច់ស្រយ៉ាលនោះ ក្នុងការិយាល័យរបស់ខ្ញុំរដ្ឋ Florida។ លោក Warrack ក៏បន្តស្រាវជ្រាវពីលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែលនេះ។
លោកបានគិតលើមូលដ្ឋានប្លែកគ្នា
ហើយផ្តើមស្រាវជ្រាវរកមើលរូបថតពីសៀវភៅផ្សេងៗ។ ការស្រាវជ្រាវនេះទទួលបានជោគជ័យ។
ចុងក្រោយ លោករកឃើញលទ្ធភាពដំណោះស្រាយក្នុងសៀវភៅ “ការធ្វើសក្ការៈនិងភាពរុងរឿង- “យុគសម័យមាស
នៃសិល្បៈខ្មែរ” (“Adoration
and Glory – The Golden Age of Khmer Art”)ដែលនិពន្ធដោយលោក Emma Bunker and Douglas Latchford ដែលឃើញមានរូបមួយឈរនៅខាងក្រៅ។
នោះបានបង្ហាញពីតួលេខស្គាល់អត្ថសញ្ញាណចម្លាក់នោះថាជាអ្នកមែលថែប្រាសាទបុរាណដូចគ្នាទៅនឹងចម្លាក់បាត់ជើង
ក្នុងសារមន្ទីរ Norton Simon
Museum នៅ Pasadena
California ។ ប៉ុន្តែខុសពីនោះមានជើង។ គន្លឹះនេះឆ្ពោះទៅរកការបង្ហាញចម្ងល់នៅត្រង់ចំនុចផ្នែកក្រោយ(កន្ទុយ)ខាងក្រោមនៃសម្លៀកបំពាក់របស់វា។
ក្រោយពេលស្កេនរូប និងធ្វើការផ្គុំ លោក Warrack
បានអះអាងថា មានភាពស៊ីគ្នានៃបំណែកទាំងពីរ។
ភ្លាមនោះ លោក Warrack
បានសសេរខ្លឹមសារខ្លីមួយនៅលើក្រដាសដើម្បីសុំយោបល់ក្រុម សិក្សាស្រាវជ្រាវខ្មែរផ្សេងទៀត។
លោកបានចម្លងបញ្ជូនតៗគ្នាទៅកាន់មិត្តភក្តិ និងទាក់ទងទៅអជ្ញាធរសំខាន់ៗមួយចំនួនផងដែររួមមានអជ្ញាធរអប្សរា
ដែលគ្រប់គ្រងបេតិកភណ្ឌនៃតំបន់អង្គរ និង ក្រសួងវប្បធ៌ម
និងវិចិត្រសិល្បៈនៅភ្នំពេញ និងអង្គការបារាំង École française
d’Extrême-Orient (EFEO) ដែលជាអង្គការ ជម្រុញការសិក្សាអាស៊ីអោយសកម្មក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងអភិរក្សនៅអង្គរ។
អង្គការនេះ បានអនុវត្ថការងារតាំងពីឆ្នាំ១៩០៧មកម្ល៉េះ។ ខ្ញុំបានជួបលោក Simon ក្នុងឆ្នាំ២០០៧ ភ្លាមនោះ បន្ទាប់ពីការរកឃើញរបស់លោក ។ លោកក៏បានចែកអោយខ្ញុំនូវរូបថតទាំងអស់ខាងលើដែលបានមកពីអត្ថបទដើម
។
គ្រប់គ្នាដែលបានឃើញរូបថតរបស់លោកបានទទួលស្គាល់ថា
វា ជាប្រយោជន៍ក្នុងការតាមសង្កេតមើល។ ដោយកំណត់បានអំពីប្រភពដើមនៃចម្លាក់ដែលបាត់ទៅ អាចជួយដ៏ប្រសើរក្នុងការបកប្រែសារៈសំខាន់និងខ្លឹមសារក្នុងបរិបទនៃអរិយធ៌មបុរាណ។
ឯកសារនោះបានបង្ហាញថា ផ្នែកចម្លាក់នៅសារមន្ទីរ Norton
Simon ត្រូវគេទទួលបានមកដោយស្របច្បាប់ និងត្រូវបានដាក់តាំងបង្ហាញជាសារធារណៈសម្រាប់ទស្សនៈ
វប្បធ៌ម សិល្បៈនិងការអប់រំ។ ប៉ុន្តែ សិល្បៈទាំងអស់មិនសុទ្ធតែមានរឿងដូចនេះឡើយ។
ចម្លាក់ភាគច្រើនបានបាត់ដោយការប្រមូលទិញជាលក្ខណៈឯកជន។នេះដូចគ្នាទៅនឹងករណីចម្លាក់មួយទៀតនៅរាជធានីកោះកេរដែលឈរបែរមុខដាក់គ្នាជាមួយចម្លាក់នេះមានអាយុជាងមួយពាន់ឆ្នាំមុន។
ចម្លាក់ភ្លោះដែលបាត់បង់យ៉ាងយូរលេចមុខជាថ្មី
ក្នុងគិម្ហរដូវ (រដូវក្តៅ)
ឆ្នាំ២០១០កន្លងទៅនេះ “អរិយស្ត្រីអ៊ឺរ៉ុបម្នាក់”បានទាក់ទងសារមន្ទីរ
Sotheby’s ដើម្បីពិភាក្សាពីការដាក់លក់”ចម្លាក់កម្ពុជាសតវត្យទី១០ដ៏ប្រណិតកម្ពស់១៦០សង់ទីម៉ែត្រដែលនៅមានរូបរាងល្អនៅឡើយ”ការតថ្ងៃគ្នាបានលេចឮយ៉ាងរហ័សទៅដល់ពិភពនៃសិល្បៈនិងបុរាណវិទ្យា។
ខណៈរូបភាពបានចាប់ផ្តើមសាយភាយ ភ្លាមនោះវាបង្ហាញច្បាស់ថា ចម្លាក់នេះជាចម្លាក់ដែលបាត់បង់យ៉ាងយូរ
គូគ្នា ទៅនឹងចម្លាក់ដែលលោក Warrack
បានទាក់ទងទៅសារមន្ទីរ Norton Simon Museum
កាលពី៣ឆ្នាំមុន។ស្របពេលជាមួយគ្នានោះ នៅក្រុងញ៉ូវញ៉ក ចម្លាក់គូគ្នានេះ ត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណលក់ក្នុងតម្លៃរាប់លានដុល្លា។
យោងតាមឯកសារម្ចាស់ចម្លាក់ លោកស្រីរូបនោះទទួលបានចម្លាក់នេះស្របច្បាប់ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ពីភ្នាក់ងារចែកចាយសិល្បៈ Spink
& Son នៅទីក្រុងឡុងដែលបច្ចុប្បន្នមិនមានទៀតទេ។
សារមន្ទីរ Norton
Simon Museum ក៏បានទទួលនៅឆ្នាំនោះផងដែរ។
ភស្តុតាងជាច្រើនសំអាងថាចម្លាក់មួយគូរនេះបានយកចេញពីប្រទេសកម្ពុជានៅចុងទសវត្យឆ្នាំ១៩៦០
ប៉ុន្តែ គេមិនដឹងច្បាស់ថាតើគេយកវាចេញនៅពេលណា របៀបណា ហើយនរណាជាអ្នករៀបចំក្នុងការនាំវាចេញនោះឡើយ។
យោងតាមអធិប្បាយរបស់អគ្គនាយរងនៃសារមន្ទីរ Sotheby’s អំពីអ្នកនាង Jane A. Levine
អត្ថបទសាព៌តមានញ៉ូវញ៉កថាមបានផ្តើមថា”អ្នកនាង Levine បានតបតថា ចម្លាក់នេះអាចត្រូវគេយកចេញក្នុងពេលណាមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររាប់ពាន់ឆ្នាំមុនរបស់វាក៏ថាបាន។
ពាក្យថា “លួច”ជារឿយៗជាធម្មតាត្រូវបាន’គេនិយាយ’បែបនេះ។
ខណៈនោះដែរ ហាងលក់វត្ថុឡាយឡុង ឈ្មោះ Christie’s
ក៏ទទួលបានពីភ្នាក់ចែកចាយ Spinks ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣
ហើយអះអាងថា ឯកសារប្រភពដើមនៃចម្លាក់នៅឆ្នាំ១៩៧៥ លែងមានទៀតហើយ។”ថ្វីបើខ្វះចន្លោះនៃព្រិត្តិការណ៍ក៏ពិតមែន
ប៉ុន្តែ ភាពជាម្ចាស់នៃចម្លាក់នេះពិតជាស្របច្បាប់ក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ។ តើមួយណានាំយើងទៅរកសំណូរត្រឹមត្រូវនៃបញ្ហានេះ។
តើអ្នកណាគួរតែជាម្ចាស់សិល្បៈប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ?
តាមឧត្តមគតិនិយមឆ្លើយថា គឺ“មនុស្សជាតិ”
ប៉ុន្តែយ៉ាងណាសុបិន្តនេះមិនបានគិតសោះអំពីផលលំបាកខណៈយើងនឹងរកឃើញនៅខាងក្រោមនេះ។
គោលដៅផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ខ្ញុំ គឺដើម្បីសម្បត្តិទ្រព្យប្រវត្តិសាស្ត្រជាប្រយោជន៍ប្រើប្រាស់ដល់អ្នកគ្រប់គ្នាដែលត្រូវការគោរពពួកវា
ថែរក្សាពួកវា អោយតម្លៃពួកវា និងរៀនសូត្រអំពីវា ប៉ុន្តែទស្សនៈបែបនេះ នឹងមិនធ្វើអោយខ្ញុំឆ្លងកាត់ទ្វាមុខនៅឯគ្រប់វិទ្យាស្ថានសាធារណៈរបស់ពិភពលោកដែលគ្រប់គ្រងសម្បត្តិទាំងនេះឡើយ។(គឺអោយខ្ញុំបានត្រូវតែទៅដល់ការប្រមូលទិញវត្ថុឯកជនប៉ុណ្ណោះ)។
ក្រុមយើងភាគច្រើនមានវាសនាគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការរស់នៅក្នុងសង្គមសេរីភាព។
យើងអាចទិញ លក់ និងធ្វើជាម្ចាស់ទ្រព្យបុគ្គលដោយស្របច្បាប់។
ច្បាប់ដែលការពារបេតិកភ័ណ្ឌបានជម្រុញអោយមានការពិចារណាពីទសវត្យមុនៗ
ហើយពួកគេក៏នៅតែបន្តធ្វើ។ (អរិយស្ត្រីនោះបានបន្ថែមថា) ប៉ុន្តែព្រិត្តិការណ៍នៅតែធ្វើអោយអ្នកប្រមូលទិញវត្ថុបុរាណច្រើនរាប់មិនអស់ទទួលបាននូវសិទ្ធស្របច្បាប់
ហើយសារមន្ទីរសម្រាប់សាធារណជនក៏ចាប់តាំងពីគ្រាដំបូងនោះមកផងដែរ។ តើគេមិនមានសិទ្ធទេឬក្នុងដាក់តាំងបង្ហាញ
ប្រើប្រាស់ និងលក់ទ្រព្យផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គេខណៈគេយល់ឃើញថាត្រឹមត្រូវ?
សូមយើងធ្វើការពិចារណានូវសំណូរដ៏ពិបាកមួយចំនួនដែលបានលើកឡើងដោយសាព៌តមានថ្មីៗនេះ។
១.តើរដ្ឋាភិបាល ឬអង្គភាពឯកជនមួយ អាចសម្រេចវាយកម្ទេចសំណងដែលមានអាយុយូរឆ្នាំបានទេ?
សំណងនេះមាននៅគ្រប់ទីក្រុង និងកើតមានឡើងជារៀងរាល់ថ្ងៃ នៅជុំវិញពិភពលោក។
សង្គមប្រវត្តិសាស្ត្រជួនកាលប្រមូលទុកជាជំរុំមួយ។ ពេលខ្លះគេក៏មិនអាចប្រមូលទុកបានដែរ
ព្រោះតែគេយល់ឃើញមានការប៉ះ ពាល់ និងចង្រៃ ។ ជាក់ស្តែង (Buddhas
of Bamiyan ចម្លាក់បូជនីយកិច្ចសតវត្យទី៦
នៃរូបព្រះពុទ្ធិទ្រងឈរបានឆ្លាប់ជាប់នឹងភ្នំនៃជ្រលងភ្នំ Bamiyan
ក្នុងតំបន់ Hazarajat ផ្នែកកណ្តាលនៃប្រទេសអាហ្គានិស្ថាន
មានរយៈកម្ពស់២៥០០ម៉ែត្រ ត្រូវបានក្រុមតាលីបានដាក់រំសេវបំផ្ទុះកំទេចចោលក្នុងឆ្នាំ២០០១។
តើរដ្ឋាភិបាលនោះមានសិទ្ធិសម្រេចឬទេ? តើប្រជាជនទាំងនោះមានសិទ្ធឬទេ? ហើយតើអ្នកជានរណាក្នុងការពិចារណានេះ?
តើអ្នករស់នៅទីនោះដែរឬ?
២. តើរដ្ឋាភិបាល ឬអង្គភាពមួយអាចបំផ្លាញអ្វីមួយដែលបំពានឬប្រមាថដល់តម្លៃសាសនារបស់គេបានទេ?
តើសេរីភាពក្នុងការសំដែងមតិទៅដល់ណាហើយ? អត្ថបទវិទ្យាសាស្ត្រ Yale ធ្វើការពិភាក្សាពីការបំផ្លាញចម្លាក់ព្រះនៅ Maldives ប៉ុន្តែក៏បញ្ជាក់ផងដែរថា អ្វីៗមិនខុសពី
ការបំផ្លាញជាប្រព័ន្ធដល់គ្រប់ព្រះវិហារ
Henry VIII នៅប្រទេសអង់គ្លេស, Wales
និង
Ireland ។
នៅក្បែរផ្ទះរបស់ខ្ញុំនៅ Sarasota Florida
ការជជែកគ្នាបានធ្វើឡើងអស់ជាច្រើនខែអំពីការលុបចោលផ្ទាំងលើជញ្ជាំងដែលគំនួរអាចលើកទឹកចិត្តអោយក្មេងស្ទាវមានអំពើហឹង្សា។
សកម្មភាពការគ្រប់គ្រងនិងការបំផ្លាញវត្ថុបុរាណបានកើតឡើងគ្រប់ពេល។
មកទល់ថ្ងៃទី៦ ខែមេសា
ម្ចាស់ផ្ទាំងថ្មស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការជ្រើសរើសដើម្បីគូររូបសិល្បៈដោយហេតុថាមានភាពចម្រូងចម្រាស់។
វាចារណកថា របស់លោក Denise Kowal នៅ Sarasota Herald Tribune បានអធិប្បាយថា
ប្រធានព្រិត្តការណ៍ Sarasota Chalk Festival
គឺជាអ្នកនាំអ្នកសិល្បៈទៅកាន់ទៅក្រុង។ “គំនួរលើជញ្ជាំងគឺជាកាលានុវត្តន៍ភាពសម្រាប់ការលូតលាស់”
៣. តើក្រុមឯកជនអាចប្រើប្រាស់មូលនិធីរបស់ខ្លួនដើម្បីជួសជុលនិងរក្សាទុកសម្បត្តិប្រវត្តិសាស្ត្រដែលត្រូវបានម្ចាស់ដើមបោះបង់ចោលរាប់រយឬរាប់ពាន់ឆ្នាំទេ?
និយាយអោយស្រួលស្តាប់ទៅ តើគ្រប់វត្ថុទាំងអស់ពិតជាកម្មសិទ្ធចំពោះអ្នកដោយគ្រាន់តែគិតថាជាម្ចាស់ស្របច្បាប់នោះមែនទេ?
តើអ្នកណាជាកម្មសិទ្ធលើពួកវាកាលពីមុន? ការរុករកនាវា Odyssey នៅ Tampa Florida ក៏បានទទួលមេរៀនដ៏ជូចត់ដែល
សំណួរទាំងនេះអាចត្រូវគេឆ្លើយដោយបំពាន។ Odyssey
ជានាវាដែលបានលិចបាត់ចូលទៅក្នុងទឹកនៅឈូងសមុទ្រប្រទេសប៉ូទុយហ្កាល់ បានចំណាយការងារជាច្រើនឆ្នាំដើម្បីរកមើលនិងសង្គ្រោះ
។ វាបានទុកចោលក្នុងជម្រៅទឹក១៧០ ហ្វីត ដែលគេមិនបានដឹង ហើយមិនដែលបានជួបអស់រយៈពេល
២សតវត្យ។ ដោយ ចំអកឡកឡើយ កម្មករជាទាសកនៅប្រទេស ប៉រូ បានជីកកកាយយកប្រាក់ និងមាសនោះ។
ជាការពិតប្រទេសប៉រូ នៅសតវត្យទី១៦គ្រប់គ្រងដោយប្រទេស Spanish ខណៈដែលអ្នកផ្សងព្រេងទាំងនោះត្រូវគេធ្វើទុក្ខបុកម្និញអរិយធ៌មយ៉ាងព្រៃផ្សៃដោយបានស្វះស្វែងទាមទារ
មកវិញនូវ ទឹកដី អំណាច និងរតនសម្បត្តិរបស់ខ្លួន។
ប៉ុន្តែចំពោះច្បាប់សហរដ្ឋអាមេរិកបានចែងថា ភាពជាម្ចាស់ក្នុងរយៈពេល២០០ឆ្នាំ គឺគ្រប់គ្រាន់អាចរឹបអូសយកទ្រព្យសម្បត្តិអោយម្ចាស់ដើមវិញបាន។
៤០០ឆ្នាំទើបមិនអាច។ តុលាការបានសម្រេចប្រឆាំង នាវា
Odyssey ហើយបានប្រគល់វត្ថុបុរាណនេះទៅអោយប្រទេស
អេស្ពាញវិញ ហើយសេចក្តីប្រកាសរបស់ប្រទេសប៉េរូត្រូវបានទាត់ចោល។ ផ្ទុយទៅវិញ
កាក់មាស និងការស្រោចស្រង ជាទូទៅបំផ្លាញភស្តុតាងបុរាណវិទ្យាដែលមាននៅកន្លែងនាវាដែលលិចក្នុងទឹកនោះ។
ខ្ញុំបានយកសិក្ខាសិលាលិបទឹកដើម្បីស្រាវជ្រាវបុរាណវិទ្យានៅកន្លែងសំពៅលិចនៅ Florida ហើយខ្ញុំមានសិទ្ធិពិភាក្សាជ្រើសរើសប្រធានបទនេះជាមួយ
George
Bassប្រធានក្រុមបុរាណវិទូផ្នែកក្រោមទឹក។ ខ្ញុំពិតជាជំទាស់ចំពោះការបំផ្លាញប្រវត្តិសាស្ត្រទាំងឡាយណាដោយលក់ដូរដើម្បីយកលោហៈមានតម្លៃក្នុងដីនិងនៅក្នុងសមុទ្រ។
ប៉ុន្តែក្នុងករណីនេះ នាវា Odyssey
នៅតែប្រមូលបានទិន្នន័យបុរាណវិទ្យាជាបន្តបន្ទាប់ពីកន្លែងរបស់វា ហើយវាសមហេតុផលបំផុតដើម្បីសួរថា
តើពេលណានិងរបៀបណាដែលក្រុមបុរាណវិទូបានជីកគាស់ដោយប្រុងប្រយ័ត្នក្នុងជម្រៅជាង៥០០ម៉ែត្រ?
វាទំនងដូចជាយើងអាចរៀនសូត្រច្រើនពីរូបថតនៅវានា Odyssey ផែនទីតំបន់លំអិត និងវត្ថុ ដែលរកឃើញកាលពីមួយពាន់ឆ្នាំមុន។លើសពីនេះទៀតយើងនឹងអាចដឹងប្រសិនបើកន្លែងនោះគេមិនដែលបានជួប។ទទួលខុសត្រូវលើវត្ថុយកបាននោះ
បច្ចុប្បន្នភាព បានធ្លាក់ទៅលើប្រទេសអេស្ពាញដើម្បីអោយជម្រុញនិងអប់រំយើងទាំអស់គ្នា។
សាកលលោកកំពុងសម្លឹងមើល។
៤.
តើប្រជាជនក្រីក្រមានសិទ្ធិឬទេដើម្បីសង្គ្រោះដោយទទួលយកវត្ថុដែលគេបោះបង់ពីទីសាធារណៈនោះ?
ខ្ញុំបានសសេរបទពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួនដ៏ជូចត់របស់ខ្ញុំជាមួយរឿងនេះនៅ បឹង មាលាក្នុងអត្ថបទ
“មរណភាព
នៃអប្សរា”“Death of an Angel.”
មានឧទាហរណ៍យ៉ាងច្រើនរាប់មិនអស់។ នឹងនៅមានរាប់មិនអស់ទៀត។
ស្ថានភាពនិមួយៗខុសៗគ្នា។ ត្រូវនិងខុសតែងតែកំណត់មិនបាន ហើយជាការពិត វាមិនដែលបង្ហាញពីស្ថាននីមួយៗខុសគ្នានោះឡើយដូចគ្នាទៅក្រុមប្រឆាំងដែលមិនយល់ព្រម។
បែរទៅរកឆ្នាំ២០០៨វិញ ខ្ញុំបានទិញរថយន្តប្រើប្រាស់ស្រប់ច្បាប់មួយគ្រឿង។ ប៉ុន្តែតើយ៉ាងម៉េចទៅវិញប្រសិនម្ចាស់ដើម
(ឬរោងចក្រ ឬប្រទេសដែលដំឡើងរយន្តនោះ) ព្យាយាមយកវាថាជាកម្មសិទ្ធ ដោយសារតែ”ខ្ញុំបានចតទុកវាចោលយូរពេក”
ឬ”ខ្ញុំធ្វេសប្រហេសទុកចោល”ឬ
“ពួកគេចង់ដឹងពីឡាននោះ”ឬ
“វាជាកម្មសិទ្ធនៅកន្លែងដើម”?
បែបនេះ ខ្ញុំពិតជាមិនអាចនិយាយថា ខ្ញុំនឹងសប្បាយបំផុតនោះឡើយ។ ប៉ុន្តែមានដំណោះស្រាយជាច្រើនចំពោះបញ្ហាទាំងអស់នេះ...
គឺដូចគ្នាទៅនឹងជម្លោះមនុស្សទូទៅផងដែរ ដោយសារមានការទំនាក់ទំនងគ្នា
មានការយល់ចិត្តគ្នា និងមានប្រាស្រ័យគ្នាតាមការទូត។ សំណាងល្អ រួមផ្សំនៃកត្តាទាំងអស់នេះ
អាចនាំដល់ដំណោះស្រាយមួយចំពោះភាពអល់ឯកក្នុងការលក់ចម្លាក់នៅ សារមន្ទីរ Sotheby
។
អ្នកប្រមូលទិញចម្លាក់ដែលជាអ្នកចូលរួម
ចំនុចរសើបនៃវប្បធ៌មដែលថាតើអ្នកណាគួរតែជាម្ចាស់ចម្លាក់ប្រវត្តិសាស្ត្រនោះគឺជាគំនិតថ្មីមួយដ៏យុត្តិធ៌មបំផុត។
ខណៈបានកត់សំគាល់ថាមនុស្សខាងលើមានសិទ្ធិទទួលបាននូវសម្បត្តិឯកជន។ នេះបានអូសបន្លាយពេលវេលាយ៉ាងយូរ។
មនុស្សគឺជាប្រភេទអំបូរលោភលន់។វាមានតម្លៃគួរអោយកត់សំគាល់ដែលម្ចាស់កម្មសិទ្ធិខ្លះក្នុងចំណោមអ្នកទទួលសិទ្ធិជា”ម្ចាស់កម្មសិទ្ធជោគជ័យ”( មានក្នុងចិត្តរបស់ខ្ញុំគឺ
Rockefeller, Carnegie, Warren
Buffett and Bill Gates )បានបង្ហាញខ្លួនផងដែរថា
ជាអ្នកប្រគល់ដ៏សប្បុរសបំផុតអោយយើង
ហើយអ្នកប្រមូលទិញសិល្បៈមួយចំនួនទៀតក៏បានបង្ហាញខ្លួនតាមមធ្យោបាយនេះផងដែរ។
ក្រោយពីជីវិតជាអ្នកតាមប្រម៉ាញ់ដ៏សកម្មម្នាក់ ដោយមមៃគិតតែការប្រមូលទុក
និងព្យាយាមរក្សាទុក នូវវត្ថុដ៏កម្រនេះ ពួកគេភាគច្រើនបានបញ្ចប់ការប្រមូលទិញរបស់ពួកគេដោយផ្តល់ជាមូលនិធិប្រគល់ជូនទៅអោយវិទ្យាស្ថានសារធារណៈ។
ក្នុងពិភពសិល្បៈខ្មែរ លោក Douglas Latchford
សហនិពន្ធជាមួយប្រវត្តិវិទូសិល្បៈ លោក Emmy
Bunker បានសសេរសៀវភៅចំណងជើង “Adoration and Glory” គឺជាឧទាហរណ៍មួយ។
លោកបានផ្តើមប្រមូលវត្ថុសិល្បៈខ្មែរតាំងពី៥៦មុន(ឆ្នាំ១៩៥៦)។ ជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ លោក
និងមិត្តភក្តិរបស់លោក បានចូលរួមថវិកាជាមួយសារមន្ទីរជាត់របស់ប្រទេសកម្ពុជា។
ពិសេសជានេះទៅទៀត លោក គឺជាអ្នកផ្តល់វត្ថុសិល្បៈច្រើនជាងគេអោយសារមន្ទីរនេះ។ តំបូងឡើយ
មានអ្នកប្រមូលវត្ថុសិល្បៈម្នាក់ទៀតបានព្យាយាមជួយដោះស្រាយពីស្ថានភាពជាប់គាំងនៃចម្លាក់ប្រាសាទកោះកេរនៅសារមន្ទីរ
Sotheby’s ។
កំឡុងទសវត្យឆ្នាំ១៩៧០ បណ្ឌិត Dr. István Zelnik ដែលបម្រើការងារជាអ្នកការទូតហុងហ្ការី
នៅកម្ពុជា ឡាវ នឹងវៀតណាម។
ក៏ដូចជាអ្នកប្រមូលវត្ថុសិល្បៈដែលពេញចិត្តធ្វើផ្សេងទៀតផងដែរ។ លោក បានប្រើប្រាស់លុយផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោកជាទុនលើសៀវភៅ
វត្ថុបុរាណ និងការងារសិល្បៈជាច្រើនទៀត។ ដោយស្រលាញ់សិល្បៈ
និងចង់ដឹងអំពីចម្លាក់ដែលលោកបានរកឃើញ លោកក៏បានស្វះស្វែងជាបន្តបន្ទាប់ បន្ទាប់ពីបានប្រឹក្សាជាមួយក្រុមជំនាញសំរាប់សារមន្ទីរ
និងក្រុមបុរាណវិទូនៅជុំវិញពិភពលោក។ នៅឆ្នាំ២០១១
សុបិន្តរបស់លោកបានទទួលជោគជ័យយ៉ាងខ្លាំងដោយបានបង្កើតសារមន្ទីរមួយនៅ Budapest ប្រទេសហុងហ្ការី ឈ្មោះ the
Zelnik István Southeast Asian Gold Museum ។
ក្នុងចម្លើយទៅការសារព៌តមាន បណ្ឌិត Dr. István Zelnik បានបញ្ជាក់ពីចំណាប់អារម្មណ៍ទិញយករូបចម្លាក់ដើម្បីផ្តល់វាអោយទៅប្រទេសកម្ពុជាវិញ។
នោះនឹងជាដំណោះស្រាយស័ក្តសិទ្ធ ការទូត និងទង្វើរសប្បុរសមួយក្នុងពិភពដ៏ស្មុគស្មាញរបស់យើង។
ម្ចាស់នឹងត្រូវបានប៉ះប៉ូវសម្រាប់ទ្រព្យសម្បត្តិឯកជននេះ ពេលវេលាដ៏ច្រើន និង
ចំនួនប្រាក់ដ៏សន្ធឹកសន្ធាប់ នឹងមិនត្រូវខ្ជះខ្ជាយលើវិវាទផ្លូវច្បាប់នេះឡើយ
ហើយប្រជាជន ដែលគោរពសសើរលើសិល្បៈរបស់ប្រជាជាតិខ្មែរអាច មើលឃើញភ្លាមៗ
នូវផ្លាក់បញ្ជាក់ពីការបង្កើតឡើងលើទឹកដីដើមរបស់វា។
បច្ចុប្បន្ន ករណីនេះ បានចូលជាវិវាទដែលការស្នើរសុំរបស់លោកត្រូវបានគេជំទាស់។ប៉ុន្តែទស្សនៈនៅតែប្រើការបាន។
ខ្ញុំសូមលើទឹកចិត្តលោក Latchford និង ក្រុមប្រមូលវត្ថុបុរាណសប្បុរសដទៃទៀត
អោយបន្តចែករំលែកចម្លាក់វត្ថុពេញចិត្តបំផុតរបស់ពួកគេនេះជាមួយពិភពលោក។
តើចម្លាក់បងប្អូនប្រុសភ្លោះអាចជួបគ្នាវិញទេ?
ដោយបញ្ចូលទៅក្នុងអត្ថបទនេះ
ខ្ញុំក៏បានទំនាក់ទំនងលោក Simon Warrack សុំយោបល់ថ្មីៗរបស់លោក
អំពីភាពជាម្ចាស់នៃសិល្បៈប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ។
នេះគឺជាអ្វីលោកបានមានប្រសាសន៍ៈ“គំនិតនៃភាពជាម្ចាស់”អាចផ្តើមទៅខុសខណៈគិតថាវត្ថុបុរាណទាំងអស់នេះសំខាន់។
វាមានតម្លៃ និងមានប្រយោជន៍នៃចម្លាក់មួយដែលគួរត្រូវគិតទុកមុនជាជាងថាវាជារបស់អ្នកណា។
“សំណូរពិតប្រាកដគួរតែផ្តោតអំពីវត្ថុនោះ
សូមកុំផ្តោតថាវាជារបស់អ្នកណា។តើចម្លាក់ដែលមានតម្លៃបំផុតនោះនៅកន្លែងណា?
តើវាដែលគេអោយតម្លៃបំផុតនៅកន្លែងណា? តើវាដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះនៅកន្លែងណា?
តើវាដែលគេអភិរក្សបំផុតនោះនៅកន្លែងណា?
“អ្នកដែលជាម្ចាស់ចម្លាក់គួរតែជាជនទីពីរ។
ខណៈដែលសហការីរបស់ខ្ញុំម្នាក់បានកត់សំគាល់ ‘ចម្លាក់ជាច្រើនមិនចាំបាច់ទេពីព្រោះពួកវាស្ថិតនៅក្នុងសារមន្ទីរ។ប៉ុន្តែពួកវាចាំបាច់ត្រូវក្នុងសារមន្ទីរ។
ចម្លាក់ខ្លួនវាគឺជាកត្តាសំខាន់ ហើយមិនសំខាន់ឡើយចំពោះសារមន្ទីរដែលមានវា។
“បន្ទាប់ពីបានជួបជើងទម្រពីរដែលគ្មានរូបចម្លាក់កាល៧ឆ្នាំមុន
ជាការពិតចម្លាក់ប្រាសាទកោះកេរទាំងពីរនេះអាចកត់សំគាល់បាន។ បច្ចុប្បន្ន លទ្ធភាពដែលមានគឺធ្វើយ៉ាងណាពួកវាត្រូវយកមកដាក់ផ្គុំវិញនៅថ្ងៃណាមួយ។”
“ភ្លាមៗខ្ញុំបានទូរស័ព្ធទៅឯកឧត្តម Hab
Touch ដើម្បីសុំយោបល់ពីលោកលើបញ្ហានេះ។
លោមានគំនិតសុទិដ្ឋិនិយល្អ ប៉ុន្តែបានកត់សំគាល់ថា មិនមានការយល់ព្រម និងការពិភាក្សាបានកើតឡើនៅដំណាក់ដំបូងឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ប្រទេសកម្ពុជាត្រៀមរួចជាស្រេចនូវទីតាំងសុវត្ថភាព
សមរម្យយ៉ាងហោចណាស់ពីរទីតាំងដែលបំណែកចម្លាក់នោះត្រូវគេកំណត់ការយកចិត្តទុកដាក់។
ជាក់ស្តែងគឺនៅក្នុងសារមន្ទីរជាតិ ប៉ុន្តែបើតាមគម្រោងនឹងត្រូវគេសងសារមន្ទីរមួយនៅព្រះវិហារផងដែរជាខេត្តតែមួយដែលប្រាសាទកោះកេរតាំងនៅ។
នៅទីនោះ សារមន្ទីរគឺជាទ្វារចូលទៅកាន់ តំបន់កេរដំណែរពិភពលោក ហើយចម្លាក់ទាំងអស់នេះ
អាចធ្វើជាមជ្ឃមណ្ឌលដ៏ប្រណិតសម្រាប់ទេសចរមកពីជុំវិញពិភពលោក។ លោក Simon បញ្ចប់ដោយបញ្ជាក់លើយកទស្សនៈចេញពីសៀវភៅ”អ្នកណាជាម្ចាស់បុរាណកាល”
Who
Owns Antiquity ដែលនិពន្ធដោយលោក James Cuno
។ លោក Cuno សង្កេតឃើញថា សារមន្ទីរជាតិគឺជាកន្លែងប្រមូលយកវត្ថុពីជុំវិញពិភពលោកបម្រើសាសនាធិប្បាយនិងទទួលភ្ញៀវអរិយជនគ្រប់ជាតិសាសន៍
ខណៈសារមន្ទីជាតិស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសនេះខ្សត់ទ្រព្យបម្រើនូវសិល្បៈតំបន់កំណើតដែលទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួន។
លោកបានស្នើរយោបល់ថា ការផ្លាស់ប្តូរនៃសិល្បៈសាកល នឹងជាទឹសដៅល្អឆ្ពោះទៅមុខ។
ក៏ជាការល្អផងដែរ សម្រាប់ក្មេងៗនៅ
Pasadena
ដើម្បីទទួលយកបទពិសោធន៍សិល្បៈកម្ពុជា។
តើវានឹងមែនជាការល្អទេឬសម្រាប់ក្មេងៗកម្ពុជាបានឃើញជ្រុងនៃប្រវត្តិសាស្ត្រអាមេរិក?
ឬបានឃើញវត្ថុដែលបង្កើតឡើងរបស់ប្រទេសក្រិច អីហ្សីប និង មីស៊ិកូ ។ល។?
ដោយមានការទំនាក់ទំនង ការយល់ចិត្ត
និងទំនាក់ទំនងការទូត យើងទាំងអស់គ្នាអាចមានពន្លកនិងរៀនសូត្រ។
អំពីលោក Simon
Warrack
លោក Simon
Warrack ជាអ្នកអភិរក្សថ្មសិលាបានធ្វើការលើសំណងជាច្រើន
នៅទូទាំងអ៊ឺរ៉ុប រួមមាន សំណង
Venice’s Ducal Palace, Rome’s Trevi
Fountain and Forum of Trajan, និង the Cathedral of Bourges ក្នុងប្រទេសបារាំង។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ លោកបានចាប់យកជំនាញរបស់លោកវិញត្រឡប់មកអាស៊ីធ្វើការជាអ្នកអភិរក្សប្រាសាទព្រះគោរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៥ លោកបានផ្តើមការងារនេះអស់ជាងកន្លះទសវត្យជាមួយគម្រោងអាល្លឺម៉ងសម្រាប់ការអភិរក្សអប្សរាដែលមើលថែផ្នែកពុកផុយ
នៃប្រាសាទអង្គរវត្តវដែលជាប្រាសាទនៅសតវត្យទី១២។ លោក Warrack ជួយបង្កើតកម្មវិធីជាច្រើនសម្រាប់ការបណ្តុះបណ្តាលការអភិរក្សសិលា
រួមមាន សិក្ខាសាលាសម្រាប់សិស្សនៅព្រះវិហារ។
No comments:
Post a Comment